Ιδιαίτερη συζήτηση προκάλεσε η υπόθεση που έφερε ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνσης η Νικαράγουα εναντίον της Γερμανίας, πως παραβιάζει το διεθνές δίκαιο κατά της γενοκτονίας όσο εξακολουθεί να παρέχει όπλα στο Ισραήλ.
Ποιός άραγε βάζει χώρες του Παγκόσμιου Νότου, όπως η Νότια Αφρική και τώρα η Νικαράγουα να φέρνουν υποθέσεις στο ICJ εναντίον του Ισραήλ και της Δύσης; Ποιός άραγε αξιοποιεί την Κρίση της Γάζας, τη δυτική ανοχή και υποστήριξη προς το Ισραήλ, και τους μηχανισμούς της θνήσκουσας rules-based international order προκειμένου να εκθέτει διαρκώς τη Δύση ως ιμπεριαλιστική και γενοκτονική δύναμη, επειδή ο ίδιος κατηγορείται γι’ αυτά ακριβώς τα εγκλήματα;
Με ποιόν ψηφίζει η Νικαράγουα στην Ολομέλεια του ΟΗΕ;
Υπενθυμίζω τα πολλά νεύρα και τις αιτιάσεις της Μόσχας εναντίον του Βερολίνου, επειδή ηγείται της ευρωπαϊκής συνδρομής προς το Κίεβο, τις απειλές Μεντβέντεφ πως θα το ισοπεδώσουν οι ρωσικοί πύραυλοι, και πως η Γερμανία δεν διδάχθηκε τα μαθήματα του Β’ ΠΠ, που θα της τα θυμίσει ξανά η Ρωσία.
Και φυσικά, το να κατηγορεί κανείς τη Γερμανία για συμβολή σε γενοκτονία αναδίδει την οσμή του διάσημου ερμηνευτή της ιστορίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, που πλασάρει ακόμα αφηγήματα για Ναζί, για την αρχέγονη απειλή των Τευτόνων προς τη Μητέρα Ρωσία, και χτυπάει τους Γερμανούς εκεί που πονάνε, υπαινισσόμενος παράλληλα προς το Ολοκαύτωμα. Έχασαν τον καλό πελάτη οι Ρώσοι, και λύσσαξαν, και βάζουν λυτούς και δεμένους.
Με την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία, μια σταθερή τριάδα Λατινοαμερικάνικων χωρών φαίνεται να έχει μεταστραφεί προς τη Ρωσία, η Νικαράγουα βέβαια ήδη απ’ όταν ανεδείχθη στην εξουσία ο Ντανιέλ Ορτέγκα, που παραμένει πρόεδρος έκτοτε. Νικαράγουα, Ονδούρα, και Ελ Σαλβαδόρ ψηφίζουν είτε υπέρ Ρωσίας στην υπόθεση της Ουκρανίας είτε απέχουν ή απουσιάζουν στις ψηφοφορίες.
Τον Μάρτιο το 2022, η Νικαράγουα παραδόξως είχε απόσχει απ’ την ψηφοφορία που καλούσε τη Μόσχα να καταπαύσει την εισβολή της και ν’ αποσύρει τα στρατεύματά της από την Ουκρανία. Αυτό είχε τότε ερμηνευθεί ως εναρμόνιση της πολιτικής της με την αποχή της Κίνας, μολονότι ειδάλλως ψηφίζει κατά σύστημα ανοιχτά υπέρ της Ρωσίας και θα όφειλε να είχε καταψηφίσει. Είχε προηγηθεί, άλλωστε, τον Δεκέμβριο του 2021 η διακοπή των διπλωματικών της σχέσεων με την Ταϊβάν και η διπλωματική επανασύνδεση με την ΛΔΚ.
Την 12 Οκτωβρίου του 2022, 143 χώρες είχαν ψηφίσει την μη αναγνώριση της ρωσικής προσάρτησης των 4 κατεχόμενων περιφερειών. Η Ονδούρα ήταν μέσα στις 35 αποχές, το Ελ Σαλβαδόρ ήταν ανάμεσα στις οκτώ απούσες χώρες, η δε Νικαράγουα καταψήφισε μαζί με Ρωσία, Λευκορωσία, Συρία, και Βόρεια Κορέα.
Τον Ιούνιο του 2022, ο Πρόεδρος Ορτέγκα ανανέωσε την εξακολούθηση ανάπτυξης ρωσικών ΕΔ στη χώρα του, κατά πάγια πρακτική, που εδρεύουν εκεί για σκοπούς εκπαίδευσης, επιβολής της τάξης, και ανταπόκρισης σε κρίσεις ασφαλείας ή φυσικών καταστροφών. Γνωρίζουμε πως η ρωσική παρουσία στη Νικαράγουα περιλαμβάνει ακόμα μόνιμη παρουσία συμβούλων στις επιχώριες ΕΔ και τις υπηρεσίες πληροφοριών, ενώ η χώρα αξιοποιείται ως hub για τη συλλογή πληροφοριών και για την προβολή ρωσικής επιρροής στη Λατινική Αμερική. Η ανανέωση της ρωσικής παρουσίας συνέπεσε με την τότε Σύνοδο Κορυφής Βορείου και Νοτίου Αμερικής στις ΗΠΑ, 9 Ιουνίου 2022 [Summit of the Americas], όπου δεν είχαν προσκληθεί η Νικαράγουα, η Βενεζουέλα, και η Κούβα.
Η Νικαράγουα πάντοτε ανησυχούσε για τυχόν αμερικανική επέμβαση, κι έτσι πολύ επιδεικτικά διατρανώνει πως έχει τις πλάτες άλλων υπερδυνάμεων, της Ρωσίας και της Κίνας. Μολονότι δεν είναι πολύ θορυβώδης, η διπλωματία της Νικαράγουας κατόρθωνε πάντοτε να κρατά ισορροπίες και να χειρίζεται με επιδεξιότητα τη διεθνή της θέση, όμως μετά την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία τα πράγματα απέκτησαν ευκρινέστερα περιγράμματα και τώρα συντάσσεται ανοιχτά με Ρωσία και Κίνα. Ειδικά η Κίνα του Σι τα τελευταία δύο χρόνια απαιτεί πολύ σαφέστερα από τους ελάσσονες εταίρους της ν’ αποκηρύξουν την Ταϊβάν [έχουν απομείνει μόλις 14 χώρες που έχουν κάποιες διπλωματικές σχέσεις χαμηλής έντασης με την Ταϊπέι], σαν να έχει χάσει την υπομονή του το Πεκίνο, ακολουθώντας την Wolf Warrior Diplomacy του Wang Yi.
Η Ονδούρα και το Ελ Σαλβαδόρ έχουν συνοριακές διενέξεις με τη Νικαράγουα, αλλά είναι και σημαντικοί εμπορικοί εταίροι της, ενώ μέσα από χώρες όπως η Νικαράγουα και η Βενεζουέλα, όπου έχουμε πει πως επίσης υπάρχει ρωσική παρουσία, εκεί μέσω της Βάγκνερ, εκπέμπεται καί προς εκείνες ρωσική επιρροή σε τομείς όπως η ασφάλεια και οι πληροφορίες.
Παράλληλα, υπενθυμίζουμε εδώ πως τις χώρες επισκέπτονται Ιρανοί αξιωματούχοι, ακόμα και ο Πρόεδρος Ραϊσί στην πρόσφατη λατινοαμερικάνικη περιοδεία του, και γνωρίζουμε τους δεσμούς του Ιράν με την Κίνα και τη Ρωσία. Υπεγράφησαν μερικές δεκάδες συμφωνίες για σύσφιξη των σχέσεων με το Ιράν σε διάφορους τομείς, απ’ το εμπόριο τροφίμων και την ενέργεια μέχρι την παροχή ιρανικών όπλων.
Το 2022, στη Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού των Αμερικανικών Κρατών, Ονδούρα και Ελ Σαμβαδόρ, παρά τις διενέξεις τους με τη Νικαράγουα, παραδόξως απείχαν απ’ την ψηφοφορία καταδίκης της Νικαράγουας για θέματα παραβιάσεων και καταπίεσης των πολιτικών και αστικών δικαιωμάτων.
Στην αρχή του πολέμου, η Ονδούρα είχε τοποθετηθεί ανοιχτά κατά της εισβολής, στην πορεία όμως επέλεξε την αποχή απ’ τις ψηφοφορίες στην Ολομέλεια του ΟΗΕ, δηλώνοντας πως πρέπει να ερμηνευθεί όχι ως μεταστροφή υπέρ της Ρωσίας αλλά γενικά ως συνεπής στάση κατά των πολέμων, και υπέρ του ανθρώπου.
Στο εσωτερικό της Ονδούρας, η Πρόεδρος Σιομάρα Κάστρο προβάλει το αφήγημα πως απέχει απ’ τις ψηφοφορίες προκειμένου να δείξει πως η χώρα δεν είναι μαριονέτα των ΗΠΑ και ασκεί ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική. Αυτό διότι ο προηγούμενος πρόεδρος, Χουάν Ορλάντο Χερνάντεζ είχε θεωρηθεί μαριονέτα των ΗΠΑ.
Απ’ την άλλη, στο Ελ Σαλβαδόρ, ο Πρόεδρος Ναγίμπ Μπουλέλε είχε πάντοτε μια πολύ τεταμένη σχέση με τον Λευκό Οίκο του Τζο Μπάιντεν, και οι ψήφοι του Ελ Σαλβαδόρ υπέρ της Ρωσίας και εναρμονιζόμενες με τη στάση της Κίνας στον ΟΗΕ το αντανακλούν αυτό. Στο Ελ Σαλβαδόρ δεν υπάρχει κάποια σημαντική ρωσική παρουσία ή επενδύσεις, αλλά υπάρχουν πολύ σημαντικές κινεζικές επενδύσεις στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος, που έχουμε πει πως εκτείνεται σε κάμποσες ηπείρους και θαλάσσιες οδούς.
Όπως είπα νωρίτερα, στην ψηφοφορία του Μαρτίου 2022, το Ελ Σαλβαδόρ απείχε, ενώ στην του Οκτωβρίου 2022 επέλεξε να μην παραστεί, στάση που ερμηνεύεται ως εναρμόνιση προς κινεζικές απαιτήσεις.
Η Κρίση της Γάζας φαίνεται πως αξιοποιείται από τη Ρωσία για να εκθέσει τη Δύση την ίδια στιγμή που η Δύση καταγγέλλει τη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι λίγοι ελάσσονες διεθνείς εταίροι που έχουν απομείνει στη Ρωσία, μεταξύ των οποίων η Νικαράγουα, η Κούβα, και η Βενεζουέλα στη Λατινική Αμερική — διότι τους παλαιούς σοβιετικούς τους απορροφά σταθερά η Κίνα — όπως και κάποιοι πρόθυμοι στους BRICS, λ.χ. η Νότια Αφρική, αξιοποιούνται για να προσφεύγουν εναντίον του Ισραήλ, κι έτσι εμμέσως εναντίον της Δύσης, διότι το Ισραήλ θεωρείται με την πορεία των πολεμικών του επιχειρήσεων ο αδύναμος κρίκος για τη Δυση, που έρχεται σε αμηχανία όταν το στηρίζει ή το ανέχεται σε δράσεις που παρόμοιες καταδικάζει στα ουκρανικά μέτωπα, ή τουλάχιστον, στο πλαίσιο της ρωσικής μασκιρόβκα, των παράλληλων εναλλακτικών αφηγημάτων, οι δράσεις αυτές ως παρόμοιες με τις ρωσικές προβάλλονται ενώπιον του Παγκόσμιου Νότου.
Μια απ’ τις αιτίες της μεταστροφής Μπάιντεν τις τελευταίες εβδομάδες έναντι του Ισραήλ, βασικά απ’ την αρχή Ιανουαρίου 2024, όταν ξεκίνησε βαθμιαία η αυστηροποίηση της γλώσσας της Ουάσιγκτον και η λήψη μέτρων σε βάρος του Ισραήλ ήταν κι αυτή η ανησυχία πως όσο εξακολουθεί η ανθρωπιστική καταστροφή, τόσο εκτίθεται σε κίνδυνο το Ισραήλ, θα πληθαίνουν οι προσφυγές των proxies της Ρωσίας σε βάρος του, και μέσω του Ισραήλ θα πλήττεται η Δύση, Ευρώπη και ΗΠΑ δηλαδή, διότι το Ισραήλ απλά αξιοποιείται ως εργαλείο για να ντροπιάζεται διεθνώς στα μάτια του Παγκόσμιου Νότου η Δύση.
Υπενθυμίζουμε πως τα αφηγήματα της μασκιρόβκα δεν αποσκοπούν στο να κατακυριέψουν τον δημόσιο λόγο, απλώς να παράσχουν επαρκείς, ευλογοφανείς αφορμές για να παραμείνουν ουδέτερες όσες χώρες είτε από ιστορική τους εμπειρία είναι αντιδυτικές, είτε από παρούσα αδυναμία θα πιέζονταν να διαλέξουν πλευρά αυτό το χρονικό διάστημα που βλέπουμε πως η παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας αναδιοργανώνεται σε νέα power blocks, και δεν είναι όλοι έτοιμοι ή πρόθυμοι να διαλέξουν.
Για λόγους εσωτερικής πολιτικής επιβίωσης, ο Μπίμπι Νετανιάχου και οι ακραίοι κυβερνητικοί του εταίροι αδυνατούν να συλλάβουν αυτό που τους προειδοποιεί καί ο Λόρδος Κάμερον, πως το Ισραήλ χάνει διαρκώς τους διεθνείς του συμμάχους.
Όσο περνά ο καιρός, θα μπορούσαμε να δούμε να πληθαίνουν οι προσφυγές από απίθανες χώρες εναντίον του Ισραήλ, κι έτσι θα υποχρεώνονται οι Δυτικοί του σύμμαχοι να πάρουν αποστάσεις από το καθεστώς Νετανιάχου, προκειμένου να μην εκτεθούν πως στηρίζουν ένα γενοκτονικό καθεστώς. Παρόμοια κινητοποίηση δεν βλέπουμε, λογουχάρη, για την κατάσταση στο Σουδάν.
Απώτερα, κάτι τέτοιο θα στερήσει το Ισραήλ από διεθνή στήριξη, ενώ παράλληλα θα βάψει με τα χρώματα του συνένοχου τους Δυτικούς εταίρους, απομακρύνοντας δε την προσοχή απ’ την ουκρανική κρίση. Εάν δεν μπορεί η ισραηλινή ηγεσία να το δει αυτό, και ταυτίζει τον εαυτό της με το πεπρωμένο του κράτους και του έθνους τους, τότε οδεύει σε μια τέλεια αυτοκαταστροφική καταιγίδα.
Εκ των υστέρων, θα μπορούσε κανείς να μπει στον πειρασμό να ερμηνεύσει πως εξαρχής η εισβολή της 7ης Οκτωβρίου σχεδιάστηκε κι εκτελέστηκε γιατί αναμενόταν μια τόσο προβληματική ισραηλινή αντίδραση, που θα έφερνε σε δύσκολη θέση το Ισραήλ, τους Δυτικούς του εταίρους, τους Άραβες του Κόλπου που βρίσκονταν σε διαδικασία εξομάλυνσης έχοντας παρατήσει τους Παλαιστινίους στη μοίρα τους, και θα λειτουργούσε ως αντιπερισπασμός για την ουκρανική κρίση. Αυτή η ερμηνεία αποτελεί νόρμα στην ανάλυση, κι όχι συνωμοσιολογία. Γι’ αυτό και βλέπουμε αδιάλειπτη αμερικανική διπλωματική δράση σε συνεργασία με τους Άραβες εταίρους, προκειμένου να μην σβήσουν τα θετικά αποτελέσματα της διπλωματίας πριν την κρίση της 7ης Οκτωβρίου.
Απ’ την άλλη μεριά, η ρωσική κινητοποίηση μακρινών εταίρων από άλλα ημισφαίρια φανερώνει κάποια απελπισία μπροστά σε αδιέξοδα. Δεν θα μπορεί να στηριχθεί πολλές φορές σε τέτοιους εταίρους. Όμως τις προσφυγές αυτές έρχονται κάποιες φορές και τις υπογράφουν κι άλλοι προσφεύγοντες μετά την πρώτη χώρα. Ας πούμε η Ιρλανδία και ο Καναδάς. Γενικά, όσο εκκρεμούν προσφυγές, όλο και βρίσκονται πρόθυμοι να συνταχθούν.
Εάν οι ΗΠΑ επιθυμούν έναντι τις αναθεωρητικής αμφισβήτησης να επικρατήσει η παλαιά rules-based international order, θα πρέπει να μην πέσουν στα σφάλματα των Αθηνών έναντι της Δηλιακής Συμμαχίας που κατέστη Αθηναϊκή Ηγεμονία. Στην αμερικανική ακαδημαϊκή ανάλυση, είναι συστηματικός ο παραλληλισμός των σημερινών ΗΠΑ με την τότε Αθήνα του 5ου αι. π.Χ.. Θα πρέπει ν’ ακούνε περισσότερο και γρηγορότερα τους εταίρους και συμμάχους τους. Ειδάλλως, θα βλέπουν τα μακριά χέρια των ανταγωνιστών τους ν’ απλώνονται ακόμα και στο δικό τους ημισφαίριο, ή σε γειτονιές που θεωρούσαν κατάδικές τους.
Ο Στέλιος Ιατρού είναι Δρ Ιστορίας και γεωπολιτικός αναλυτής